Wat zijn "dioxines"?

Dioxine is geen chemisch product.
"Dioxines" is de verzamelnaam van een groep van 75 nauw verwante stoffen die bestaan uit 2 benzeenringen die verbonden zijn met twee zuurstofmolucules. Op deze benzeenringen zijn meerdere chloormolecules geplaatst. (meervoudig gechloreerde dibenzo-p-dioxines)
Vaak worden de vrijwel identieke "meervoudig gechloreerde dibenzofuranen" (één i.p.v. twee zuurstofmolecule's, 135 verschillende stoffen) ook tot de groep van de "dioxines" gerekend.
De 210 "dioxines" behoren tot de groep van de "organochloorverbindingen".

Dioxines ontstaan door het verbranden van organische producten die chlooratomen bevatten (bosbranden, steenkool, autobrandstof, huisvuil, ...) en als nevenproduct bij enkele chemische processen waarin chloor verwerkt wordt. Chloor, dat nodig is om dioxines te kunnen vormen, is in bijna elke stof van nature aanwezig.
Bij het verhitten van PCB's (polygechloreerde bifenylen - groep van 209 verschillende producten) kunnen er eveneens dioxines ontstaan. De 12 giftige PCB's zijn veel minder giftig dan 2,3,7,8-TCDD, de giftigste Dioxine.

Vaak worden verbrandingsovens voor huisvuil als grootste bron van dioxines aangewezen. Vroeger was dit het geval, doch recente technische aanpassingen hebben hun uitstoot drastisch beperkt. Recente studies stellen dat de drie voornaamste bronnen van vervuiling de koper- en zinkindustrie, de verbrandingsovens voor ziekenhuisafval en ... de verwarming van huizen en kantoren zijn. Deze drie groepen staan in voor 70 % van de dioxine-vervuiling in Vlaanderen (huisvuilverbrandingsovens: 1 % dioxine-uitstoot).

Dioxines kunnen op twee manieren het milieu besmetten:

• via de lucht: de dioxines in de rookgassen slaan neer op de planten (maar dringen er niet in) die door mens en dier opgegeten worden. Ongeveer 90% tot 95% van de menselijke inname, is afkomstig uit de voeding.
• via het water

Dioxines lossen op in vet, zodat ze zich kunnen opstapelen in het vetweefsel van het lichaam. Enkel de biologisch actieve vormen (met Chloor op de 2,3,7 en 8-positie) zullen effectief opgenomen worden. Hoe meer chlooratomen aanwezig, hoe beter de opname verloopt.
Dioxines zetten zich vooral vast in dierlijke vetten. Ze zullen dus in relatief grotere mata aanwezig zijn in "vette" voedingsmiddelen zoals zuivelwaren, melk, vlees en vis.

Het is belangrijk te weten dat enkel de dioxines (en furanen) die 4 tot 8 chlooratomen bevatten én waarbij de chlooratomen op de 2,3,7 en 8-positie staan, tot op heden aanzien worden als giftig.
Het giftigste dioxine bevat 4 chlooratomen op 2,3,7 en 8-positie (2,3,7,8-tetrachloordibenzo-p-dioxine of 2,3,7,8-TCDD).
Als er nog meer chlooratomen op de molecule komen te staan, zal de toxiciteit terug afnemen. Een uitzondering: 2,3,4,7,8-pentachlorodibenzofuraan dat giftiger is dan 2,3,7,8-tetrachloordibenzofuraan.

Daar de verschillende "dioxines" elk hun eigen giftigheid hebben, bepaalt men voor een "dioxine" een giftigheidsfactor ten opzichte van 2,3,7,8-TCDD. Aan de hand van deze factoren wordt van een stof (die verschillende dioxines kan bevatten) de 2,3,7,8-TCDD toxiciteitsequivalent (TEQ) bepaald.

De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) legt de dagelijks toegestane inname vast op 10 picogram TEQ per dag en per kilogram lichaamsgewicht. Het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) stelt dat een inname van 0.006 picogram TEQ per kilogram lichaamsgewicht gedurende 70 jaar zal leiden tot 1 extra kanker per milioen personen.

Bronnen van dioxine in onze voeding (gegevens Verenigd Koninkrijk):

• vlees: 38 picogram TEQ
• melk: 23 picogram TEQ
• melkproducten: 12 picogram TEQ
• vetten en oliën: 19 picogram TEQ
• vis: 8 picogram TEQ
• eieren, granen, fruit en groenten: 25 picogram TEQ

Wat kunnen we eraan doen?

• beperk de inname van dioxines: koop geen melk of zuivelprodukten van boerderijen die in de buurt van een dioxine-bron ligt. (groenten kunnen wel gegeten worden indien men ze voldoende schilt en wast)
• produceer zelf geen dioxines: brand uw afval niet op in een allesbrander of achteraan in uw tuin; de selectieve afvalophaling staat garant voor een milieuvriendelijke opwerking van deze afvalstoffen.
• de overheid dient maatregelen te nemen om de dioxine-uitstoot aan banden te leggen.

Toxiciteit:

Bron: WGO (Wereldgezondheidsorganisatie) TEQ-waarden voor het berekenen van humane risico’s, vastgelegd op de WGO vergadering in Stockholm, Zweden, 15-18 juni 1997

Meer info:

Test Gezondheid nr. 28 november 1998

Bronnen:

Sci.chem FAQ, Bruce Hamilton , versie 1.16 van 2 October 1997

[informatie]

laatste wijziging: 14/08/16